Η Ουκρανια, η Συρια, η Αιγυπτος, η Τουρκια, η Βενεζουελα και το Homeland...

από www.slag.gr

Όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια το βάρος των παραγωγών φαίνεται να μετατοπίζεται από την μεγάλη στη μικρή οθόνη. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τόσο την αναβάθμιση του επιπέδου των τηλεοπτικών σειρών όσο και την μαζικοποίηση του κοινού που τις παρακολουθεί (όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και διεθνώς). Το τι μπορεί να σημαίνει αυτό για το τρόπο με τον οποίο μετεξελίσσεται η πολιτιστική (και όχι μόνο) προπαγάνδα, ο τρόπος δηλαδή που επιδρούν αυτές οι σειρές στον τρόπο πρόσληψης της πραγματικότητας από ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων, είναι ένα αρκετά ενδιαφέρον ζήτημα το οποίο θα πρέπει να απασχολήσει και την Αριστερά. Δεν περιλαμβάνεται όμως στις φιλοδοξίες της συγκεκριμένης ανάρτησης οι οποίες είναι πολύ πιο ταπεινές. Περιορίζονται απλά στην διατύπωση κάποιων σκέψεων για τη σειρά  και τις εξελίξεις των τελευταίων μηνών ανά την υφήλιο.

Πληροφορίες για την σειρά και το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτή εκτυλίσσεται μπορεί κανείς εύκολα να βρει στον διαδίκτυο. Ανάμεσα σε αυτές κι ένα αρκετά ενδιαφέρον και γλαφυρό άρθρο της Μαριάννας Τζιαντζή στο ΠΡΙΝ μερικούς μήνες νωρίτερα1 (με αφορμή την προβολή της σειράς από τον τηλεοπτικό σταθμό Άλφα). Στην παρούσα ανάρτηση θα διατυπωθούν απλά κάποιες σκέψεις ως προς το τι είναι αυτό που ξεχωρίζει την συγκεκριμένη σειρά και που την κάνει - όντως - μια από τις καλύτερες παραγωγές των τελευταίων χρόνων (αν μη τι άλλο για του σκοπούς για τους οποίους έχει δημιουργηθεί, στους οποίους πέρα από το να αποφέρει κέρδη είναι και η διαμόρφωση συνειδήσεων και πλαισίων πρόσληψης της πραγματικότητας με υπόρρητο τρόπο κι αυτό είναι σημαντικό να μην παραγνωρίζεται).

Μυώντας το κοινό της στον κόσμο των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, η παραγωγή της σειράς βάζει εξαρχής τον πήχη ψηλά. Στόχος δεν είναι μια σειρά που απλά θα βοηθήσει τον θεατή της να "ξεφύγει" και να ταξιδέψει τον νου του. Πέρα από σειρά με "γεωγραφικές και χρονικές συντεταγμένες" είναι μια σειρά με συγκεκριμένες συντεταγμένες προορισμού. Συντεταγμένες προορισμού οι οποίες έχουν να πουν πολλά - πέρα από την CIA και τον κόσμο των πρακτόρων - για τις αξίες, τις ανθρώπινες σχέσεις, την διεθνή πολιτική, ακόμα και την θέση ουσιών και ψυχοφαρμάκων στην "σύγχρονη ανθρώπινη καθημερινότητα". "Απλή απεικόνιση της ωμής πραγματικότητας" θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς, και δεν θα είχε ίσως άδικο. Σίγουρα όμως δεν θα είχε δίκιο, κι αυτό γιατί θα κοιτούσε μόνο την μία όψη του νομίσματος.

Γιατί σε ότι έχει να κάνει με την τέχνη, πέρα από την σχέση της με την πραγματικότητα και την απεικόνισή της, υπάρχει πάντα αξεδιάλυτα μαζί της και η ερμηνεία της, ο τρόπος πρόσληψής της, αυτό που αντιλαμβάνεται σαν πραγματικότητα όποιος "καταναλώνει" το συγκεκριμένο έργο τέχνης. Πολύ περισσότερο, όσο πιο αξεχώριστα, όσο πιο "ενιαία" εμφανίζονται όλα αυτά, τόσο μεγαλύτερη η "ρεαλιστική" ισχύς του δημιουργήματος και τόσο πιο άκριτη η υιοθέτησή του συνόλου τους, ως δική τους αντίληψη για την πραγματικότητα πια, από όσους "καταναλώνουν" το έργο τέχνης (παρακολουθούν την σειρά στην συγκεκριμένη περίπτωση). Για αυτόν ίσως τον λόγο, ή καλύτερα και για αυτόν, ο Μπρεχτ επέμενε πως ο θεατής θα πρέπει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να αποστασιoποιείται από όσα διαδραματίζονται στο "έργο" (θέατρο, κινηματογράφος ή μικρή οθόνη  μάλλον μικρή σημασία έχει), και πάνω σε αυτή την αρχή δούλεψε όλη του την καλλιτεχνική δημιουργία.

Σ' αυτό ακριβώς έγκειται η επιτυχία του Homeland. Αφού ως "καπιταλιστική" και όχι ως απελευθερωτική τέχνη στόχο έχει την χειραγώγηση του κοινού της. Καταφέρνει μέσα από την συνοχή του σεναρίου της, την δύναμη των ερμηνειών των πρωταγωνιστών της, την ένταση και την μεστότητα των εξελίξεων να αιχμαλωτίζει όποιον την παρακολουθεί και να κάνει τις διαφορές μεταξύ απεικόνισης της πραγματικότητας και προπαγάνδας αρκετά δυσδιάκριτες και για αυτό να κάνει και την προπαγάνδα πολύ πιο αποτελεσματική και ισχυρή. Το δυσδιάκριτο όμως των όποιων διαφοροποιήσεων δεν σημαίνει και την εξάλειψη της ύπαρξής τους, Αντίθετα, καθιστά πιο αναγκαίο τον εντοπισμό, τη "σημείωσή" τους.

Παρουσιάζοντας λοιπόν το αμερικάνικο κράτος ως αμυνόμενο και την CIA με "αγνούς σκοπούς ειρηνοποιού" καταφέρνει κάτι πολύ περισσότερο από την δικαιολόγηση των κατάφωρων παραβιάσεων των δημοκρατικών δικαιωμάτων στις ΗΠΑ  και τις αιματηρές επιθέσεις στο εξωτερικό. Καταφέρνει να αναστρέψει την ίδια την πραγματικότητα. Έτσι, ο θεατής της σειράς, αν δεν προσέξει, μπορεί να βρει τον εαυτό του να θεωρεί τον πιο μεγάλο εργολάβο πραξικοπημάτων στην ιστορία της ανθρωπότητας ως έναν αγνό ειρηνοποιό με προθέσεις αποκλιμάκωσης και ειρήνης (η περίπτωση του Ιράν στη σειρά, "οι ομοιότητες με την πραγματικότητα τυχαίες"; θα ρωτήσουν κουνώντας το δάχτυλο οι συνωμοσιολόγοι αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία).

Κι όλα αυτά σε μια περίοδο αναβάθμισης της επιθετικότητας του ιμπεριαλισμού - και ιδιαίτερα εκείνου των ΗΠΑ - σε νέα επίπεδα. Τη στιγμή που εκατομμύρια κόσμου ανά την υφήλιο ματώνουν από τις επεμβάσεις του ιμπεριαλισμού η CIA ξεπλένεται και αγιοποιείται. Η Αίγυπτος, η Συρία, η Ουκρανία, η Βενεζουέλα και η Τουρκία ήδη βιώνουν αυτήν την επιθετικότητα και σίγουρα η συνέχεια δεν θα είναι καλύτερη. Άλλωστε η πρωταγωνίστρια της σειράς, Κάρι Μάθισον (Κλερ Ντανς), στον 4ο κύκλο της σειράς που θα παιχτεί μέσα στο 2014 θα είναι σταθμάρχης της CIA στην Κωνσταντινούπολη...