Η Βοσνία φλέγεται: Μια εξέγερση στην περιφέρεια της Ευρώπης

του Mate Kapović, δημοσιευμένο στις 12 Φλεβάρη 2014 στο http://roarmag.org/1

Με τα ριζοσπαστικά της αιτήματα και τις Γενικές της Συνελεύσεις, η εξέγερση στη Βοσνία Ερζεγοβίνη δείχνει ότι ο παγκόσμιος κύκλος αγώνων των τελευταίων χρόνων απέχει πολύ από το να έχει κλείσει.

Την Παρασκευή, 7 Φλεβάρη, κυβερνητικά κτήρια τυλίχτηκαν στις φλόγες σε ολόκληρη την επικράτεια της Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Ο λαός της, αφού έμεινε σιωπηλός για μεγάλο χρονικό διάστημα, αποφάσισε τελικά να μιλήσει. Κι όταν το έκανε αυτό, αυτά που βγήκαν από το στόμα του δεν ήταν απλές λέξεις - ήταν μια κραυγή. Ήταν φωτιά, πέτρες και σκληρές συγκρούσεις με την αστυνομία. Η πιο εντυπωσιακή και συνάμα συμβολική εικόνα ήταν αυτή που απεικόνιζε ένα φλεγόμενο κυβερνητικό κτήριο στην Τούζλα, την πόλη όπου  άρχισαν  όλα, με ένα σύνθημα γραμμένο με σπρέι στον τοίχο του, "Θάνατος στον εθνικισμό". Από την στιγμή που ο εθνικισμός είναι εδώ και χρόνια το αγαπημένο αποκούμπι των πολιτικών ελίτ της χώρας, που τον χρησιμοποιούν για να δικιολογήσουν την πολιτική και οικονομική τους καταπίεση, επρόκειτο περί ενός μηνύματος ιδιαιτέρως ισχυρού.

Πρωθυπουργοί των καντονιών της Βοσνίας Ερζεγοβίνης άρχισαν ο ένας μετά τον άλλον να υποβάλλουν τις παραιτήσεις τους. Την Κυριακή, 9 Φλεβάρη, ο πρωθυπουργός την Κροατίας Ζόραν Μιλάνοβιτς πήγε στο Μόσταρ - μια πόλη της Βοσνίας Ερζεγοβίνης με μεγάλο Κροατικό πληθυσμό -για να συναντηθεί με τους εκεί Κροάτες ηγέτες, ενώ ο πρόεδρος της Σερβοβοσνιακής Δημοκρατίας, Μίλοραντ Ντόντικ, καλούνταν στη Σερβία για να συναντηθεί με τον πρώτο αντιπρόεδρο Αλεξάντερ Βούκιτς (τον ανεπίσημο ηγέτη της Σερβίας). Οι λόγοι ξεκάθαροι. Οι πολιτικές ελίτ τόσο στη Σερβία όσο και στην Κροατία φοβούνται, ανάμεσα στα άλλα, ότι αυτό που ορισμένοι ήδη αποκαλούν "Βοσνιακή Επανάσταση" μπορεί να περάσει τα σύνορα και να εξαπλωθεί στις χώρες τους.

Εκρηκτικός θυμός.

Η οικονομική κατάσταση στη Βοσνία Ερζεγοβίνη είναι αδιαμφισβήτητα τραγική. Η χώρα ήταν κάποτε γνωστή για τα πολλά της εργοστάσια και την ισχυρή της εργατική τάξη - ακόμα και ο θυρεός της πρώην Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Βοσνίας Ερζεγοβίνης (μέρος της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας) απεικόνιζε καμινάδες εργοστασίων. Τώρα, πολλά από αυτά τα εργοστάσια είναι κλειστά, τα υπόλοιπα έχουν ιδιωτικοποιηθεί και έχουν είτε περάσει στα χέρια ξένων ομίλων, είτε στα χέρια μιας νεοσχηματισθείσας καπιταλιστικής τάξης. Σε αρκετά από αυτά οι εργάτες δουλεύουν χωρίς να πληρώνονται τους μισθούς τους (πράγμα μάλλον σύνηθες στη μετα-Γιουγκοσλαβική οικονομία). Η ανεργία στη χώρα κυμαίνεται στο 45%. Οι γειτονικές Κροατία και Σερβία δεν βρίσκονται στην ίδια άσχημη κατάσταση, παρ' όλα αυτά οι ελίτ τους έχουν πολλά για τα οποία πρέπει να ανησυχούν επίσης, καθώς κι εκεί η γενική κατάσταση απέχει πολύ από το να είναι ικανοποιητική. Για παράδειγμα, οι ανεργία των νέων στην Κροατία αγγίζει το 53% και υπολείπεται μόνον αυτών σε Ελλάδα και Ισπανία σε χώρες μέλη της ΕΕ.

Η εκρηκτική και σε ορισμένες περιπτώσεις ιδιαίτερα βίαιη εξέγερση στη Βοσνία Ερζεγοβίνη είχε σίγουρα τα δικά της τοπικά γενεσιουργά αίτια - ακραία φτώχεια, τεράστιες ανισότητες, έναν πελώριο γραφειοκρατικό μηχανισμό και τους πολιτικούς υπαλλήλους της αστικής τάξης στην κορυφή. Παρ' όλα αυτά, η εξέγερση αποτελεί επίσης οργανικό κομμάτι των εξεγέρσεων που έχουν λάβει χώρα διεθνώς τα τελευταία χρόνια. Μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2008 και μερικά χρόνια αρχικού σοκ, ένα κύμα μεγάλων διαδηλώσεων και εξεγέρσεων ξεκίνησε το 2011 με την Αραβική Άνοιξη, τους "indignados" στην Ισπανία και το κίνημα "Occupy Wall Street" στις ΗΠΑ. Τον τελευταίο χρόνο είδαμε μεγάλες εξεγέρσεις σε Βραζιλία και Τουρκία. Το κύμα αυτό δεν άφησε ανεπηρέαστη την πρώην Γιουγκοσλαβία.

Ήδη από το 2011, τον Μάρτη, υπήρξαν μεγάλες διαδηλώσεις οργανωμένες μέσω Facebook στην Κροατία που διήρκεσαν έναν ολόκληρο μήνα. Αν και αρκετά ετερογενείς πολιτικά, στα πλαίσιά τους διατυπώθηκαν ανοιχτά αντικαπιταλιστικά συνθήματα για πρώτη φορά σε κινητοποιήσεις σε χώρα της πρώην Γιουγκοσλαβίας, και οι διαδηλώσεις έμοιαζαν με αρκετούς τρόπους στους "indignados" της Ισπανίας και το "Occupy Wall Street" των ΗΠΑ, μοιραζόμενες με αυτές ξεκάθαρα το ίδιο πνεύμα. Το 2012-2013, η Σλοβενία σείστηκε από μια λαϊκή "Σλοβένικη εξέγερση" που επηρέασε ευρύτατα τον δημόσιο διάλογο στην χώρα και σηματοδότησε την άνοδο νέων πολιτικών δυνάμεων (όπως η δυνητικά πολλά υποσχόμενη "Πρωτοβουλία για το Δημοκρατικό Σοσιαλισμό"). Το 2014, ΄ήταν η σειρά της Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Μπορεί να ήταν οι τελευταίοι που απάντησαν, αλλά η απάντησή τους ήταν η πιο ηχηρή από όλες.

Μια κοινωνική εξέγερση.

Από τη στιγμή που ξεκίνησε η εξέγερση, σχεδόν όλοι οι αναλυτές επέμειναν ότι ήταν αναπόφευκτη και πως ήταν σίγουροι εξ αρχής πως κάτι τέτοιο θα συνέβαινε αργά ή γρήγορα. Φυσικά, αυτό δεν είναι αλήθεια. Αν και η κατάσταση στη Βοσνία Ερζεγοβίνη ήταν όντως καταστροφική, πριν από όλα αυτά οι περισσότεροι αναλυτές θα είχαν ισχυριστεί πως αυτού του είδους η εξέγερση ήταν αδύνατη επειδή οι άνθρωποι ήταν παθητικοί, αδρανείς και διαιρεμένοι από τον εθνικισμό. Αλλά, όπως συμβαίνει αρκετές φορές, υπήρξε μια σπίθα που έβαλε στον κάμπο φωτιά και οι εξελίξεις υπήρξαν καταιγιστικές έπειτα από αυτό.

Η εξέγερση ξεκίνησε στην Τούζλα, στα βορειοανατολικά της χώρας, μια πόλη με μακρά αριστερή και εργατική παράδοση. "Μια διαφορετική πόλη", όπως λεγόταν συχνά, μιας και ο εθνικισμός ποτέ δεν μπόρεσε να βρει ισχυρό πάτημα εκεί, σε αντίθεση με την υπόλοιπη χώρα. Δεν είναι να απορεί κανείς λοιπόν που αυτή η πόλη βρέθηκε στο επίκεντρο των εξελίξεων. Στην Τούζλα, οι εργάτες μιας σειράς ιδιωτικοποιημένων εργοστασίων (όπως τα Dita, Polihem και Konjuh) διαδήλωναν με διάφορα αιτήματα εδώ και καιρό. Παρ' όλα αυτά, την Τετάρτη, 5 Φλεβάρη, ενώθηκαν μαζί τους η νεολαία της πόλης,οι άνεργοι και άλλοι άνθρωποι - έτσι οι διαδηλώσεις άρχισαν να κλιμακώνονται ταχύτατα και επεκτάθηκαν και στο υπόλοιπο της χώρας. Οι πιο σημαντικές από αυτές έλαβαν χώρα στην Τούζλα, το Σαράγιεβο, τη Ζένιτσα, το Μόσταρ και το Μπίχατς, που είναι από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, με τις περισσότερες βίαιες συγκρούσεις και εμπρησμούς να λαμβάνουν χώρα την Παρασκευή 7 Φλεβάρη.

Οι διαδηλώσεις ήταν σαφώς αυθόρμητες και είχαν κατά βάση κοινωνικά αιτήματα. Πολλοί διαδηλωτές ισχυρίστηκαν πως απλά δεν είχαν τίποτα να φάνε, πως ήταν άνεργοι για χρόνια και εξέφρασαν τη βαθιά καταδίκη τους για την εγκληματική πολιτική και οικονομική ελίτ. Αν και η εξέγερση έλαβε χώρα κυρίως σε περιοχές της Βοσνίας που κατοικούνται από μουσουλμάνους Βόσνιους (πράγμα που Κροάτες και Σέρβοι εθνικιστές σημείωσαν γρήγορα με μεγάλη χαρά) η εξέγερση ήταν σαφώς - αν παραβλέψει κανείς κάποιες προβοκάτσιες, κάποια σαμποτάζ και μεμονωμένες περιπτώσεις ανθρώπων - μια κοινωνική και όχι μια εθνικιστική εξέγερση. Φυσικά, όπως συμβαίνει συχνά, οι διαδηλώσεις είναι αρκετά ετερογενείς, με μεγάλο αριθμό οπαδών ομάδων ποδοσφαίρου να συμμετέχουν στις μαχητικές δράσεις των κινητοποιήσεων. Σήμερα, οι διαδηλώσεις συνεχίζονται σ' εκείνες τις περιοχές της χώρας όπου οι Βόσνιοι μουσουλμάνοι αποτελούν το κύριο στοιχείο του πληθυσμού, υπάρχει όμως και ένας αριθμός εξαιρέσεων. Στο Μόσταρ, μια πόλη στα νοτιοδυτικά της χώρας, τόσο Κροάτες όσο και Βόσνιοι μουσουλμάνοι συμμετείχαν στον εμπρησμό των αρχηγείων τόσο του Κροατικού όσο και του Βοσνιακού εθνικιστικού κόμματος (HDZ και SDA). Κροατικής καταγωγής ήταν οι διαδηλωτές στο Λίβνο και το Όρασιε, ενώ σερβικής καταγωγής πληθυσμός οργάνωσε μικρότερης κλίμακας διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις στο Πρίγεντορ, τη Μπάνια Λούκα, τη Μπιγελίνα και το Ζβόρνικ.

Αν και οι διαδηλώσεις έχουν σαφώς κοινωνικό πρόσημο, το εθνικό ζήτημα, που οι πολιτικές ελίτ χρησιμοποιούν προς όφελός τους (πράγμα όχι εντελώς αβάσιμο στην περίπτωση των Κροατών της Βοσνίας Ερζεγοβίνης), παραμένει ένα σημαντικό πρόβλημα. Πολλοί Κροάτες και Σέρβοι στη Βοσνία Ερζεγοβίνη είναι ακόμα επιφυλακτικοί και φοβούνται πως οι διαδηλώσεις μπορούν να πάρουν διαφορετική πολιτική κατεύθυνση, φέρνοντας για παράδειγμα την ισλαμιστική στροφή της Αιγυπτιακής Επανάστασης (αν και αυτό το σενάριο είναι εξαιρετικά απίθανο στην περίπτωση της Βοσνίας Ερζεγοβίνης). Αυτός ο φόβος τροφοδοτείται με ζήλο από τις πολιτικές ελίτ και τα ΜΜΕ, που προσπαθούν να αποτρέψουν τις διαδηλώσεις στις Κροατικές και Σερβικές περιοχές της Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Σ' αυτό το πλαίσιο, ένα ευρύ φάσμα θεωριών συνωμοσίας κέρδισε κάποιους υποστηρικτές. Έτσι, οι Βόσνιοι μουσουλμάνοι εθνικιστές και πολιτικοί ισχυρίζονται πως όλα αυτά είναι μια συνωμοσία που στρέφεται εναντίον τους, οι Κροάτες εθνικιστές και πολιτικοί ισχυρίζονται πως η συνωμοσία έχει σαν στόχο αυτούς, ενώ οι Σέρβοι εθνικιστές και πολιτικοί διακηρύττουν πως η συνωμοσία στοχεύει αυτούς. Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι Κροάτες και Σέρβοι εθνικιστές διανοούμενοι συνεργάζονται σιωπηρά με τα ΜΜΕ σε μια απελπισμένη προσπάθεια από μεριάς τους να αποδείξουν πως έχουμε να κάνουμε με μια "Άνοιξη" αποκλειστικά των Βόσνιων μουσουλμάνων.

Πέρα από εθνικιστικές διεκδικήσεις.

Παρ' όλα αυτά, δεν πέφτουν όλοι στα δίχτυα της εθνικιστικής προπαγάνδας. Για παράδειγμα, ένα συνδικάτο στο Ντρβαρ (η πλειοψηφία των μελών του οποίου είναι σερβικής εθνικότητας) δήλωσε την υποστήριξή του στους - κατά κύριο λόγο Κροάτες - διαδηλωτές στο Λίβνο. Επίσης, ο σύνδεσμος των βετεράνων πολέμου του σερβικού κομματιού της χώρας πίεσε ανοιχτά τον πρόεδρό του Μίλοραντ Ντόντικ να ασχοληθεί με τα κοινωνικά προβλήματα, την αδικία και τα εγκλήματα των ιδιωτικοποιήσεων. Παρ' όλα αυτά, στην Μπιγελίνα (στον σερβικό τομέα της Βοσνίας Ερζεγοβίνης) οι διαδηλωτές που υποστήριζαν την εξέγερση βρέθηκαν αντιμέτωποι με αντι-διαδήλωση Σέρβων εθνικιστών. Το ίδιο συνέβει κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης αλληλεγγύης στην πρωτεύουσα της Σερβίας, το Βελιγράδι (την ίδια στιγμή, το συνδικάτο των αστυνομικών της Σερβίας διακήρυξε πως στην περίπτωση που οι διαδηλώσεις περάσουν τα σύνορα και επεκταθούν στη Σερβία, αυτοί δεν θα δράσουν ενάντια στους διαδηλωτές). Στην Κροατία πάντως, ακτιβιστές τόσο της Αριστεράς όσο και της Δεξιάς διοργανώνουν διαδηλώσεις τις επόμενες μέρες λαμβάνοντας αφορμή από όσα συμβαίνουν στην άλλη μεριά των συνόρων.

Η κατάσταση στη Βοσνία Ερζεγοβίνη παραμένει τεταμένη. Κάποιοι διανοούμενοι και κάποια δημόσια πρόσωπα που πρόσκεινται στην Αριστερά δηλώνουν την υποστήριξή τους στις κινητοποιήσεις, αλλά τα περισσότερα ΜΜΕ και το σύνολο της πολιτικής τάξης είναι ενωμένα εναντίον τους. Υπάρχουν πολλές εθνικιστικές κραυγές, θεωρίες συνωμοσίας, πλαστές διακηρύξεις, ψευδείς δηλώσεις, κατασκευασμένα ρεπορτάζ και ιστορίες. Οι ελίτ και οι καθεστωτικοί διανοούμενοι προσπαθούν όσο μπορούν να διατηρήσουν το υπάρχον status quo. Παρ' όλα αυτά υπάρχει μεγάλη σύγχυση σε φιλελεύθερους, συντηρητικούς και εθνικιστικούς κύκλους. Η λογική του καθεστωτικού γραφειοκρατικού μηχανισμού δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους εξελίξεις από τη στιγμή που δεν μπορεί να αντιληφθεί την εργατική τάξη, τους ανέργους και τους φτωχούς σαν ενεργό πολιτικό υποκείμενο. Θα πρέπει να προσθέσουμε σε αυτό τις συνήθεις μικροαστικές ηθικολογίες για καμμένα κτήρια, "χούλιγκαν", αχρείαστη βία κτλ. Οι φιλελεύθεροι και οι συντηρητικοί κάνουν έκκληση για "ειρηνικές και αξιοπρεπείς" διαδηλώσεις, παρά το προφανές γεγονός ότι χωρίς τη βία τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε συμβεί, και παρά το γεγονός ότι ο συντονισμός μεταξύ ΜΜΕ και πολιτικών ελίτ έδειξε ξεκάθαρα τι εξυπηρετούν η αστική δημοκρατία και η "ελευθεροτυπία" της: την υπεράσπιση ταξικών προνομίων.

Όπως πάντα τα ΜΜΕ επαναλαμβάνουν συνεχώς ότι οι διαδηλωτές δεν ξέρουν τι κάνουν, ότι δεν έχουν ξεκάθαρους στόχους και πολιτικό πρόγραμμα. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Για παράδειγμα, οι εργάτες και οι διαδηλωτές της Τούζλα - που είναι πιο προοδευτικοί και πολιτικά συνεκτικοί και κατανοητοί - απαίτησαν μεγαλύτερη εξίσωση μισθών, υγειονομική περίθαλψη για τους εργάτες, νομική δράση εναντίον των οικονομικών εγκλημάτων, την κατάσχεση του πλούτου που αποκτήθηκε παράνομα, την επανεξέταση της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης των εργοστασίων Dita, Polihem, Poliolhem, Gumara και Konjuh, την εθνικοποίηση εργοστασίων και την επανεκκίνηση της παραγωγής υπό εργατικό έλεγχο, την περικοπή των προνομίων των πολιτικών ελίτ κτλ. Φυσικά, είναι δύσκολο να πει κανείς πως αυτό το "νεογέννητο" πολιτικό πρόγραμμα θα εξελιχθεί και ποια από τα σημεία του είναι απλές ρητορείες.

Η "Ολομέλεια" της Τούζλα.

Από τις πιο ενδιαφέρουσες και συναρπαστικές πτυχές των κινητοποιήσεων αποτελεί η εμφάνιση στην Τούζλα - στην καρδιά την εξέγερσης, όπου η πρώην κυβέρνηση υπέβαλλε την παραίτησή της μερικές μέρες νωρίτερα - μιας επαναστατικής οργανωτικής δομής με την ονομασία "Η Ολομέλεια". Αυτή η ολομέλεια (ή γενική συνέλευση) προσομοιάζει αρκετά στα αρχικά ρωσικά σοβιέτ. Οι διαδηλωτές την χρησιμοποιούν για να φτάσουν σε συλλογικές αποφάσεις και διεκδικήσεις με αμεσοδημοκρατικό τρόπο. Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως η ιδέα της ολομέλειας, σαν πολιτικό σώμα για δημοκρατική λήψη αποφάσεων, προέρχεται από το κύμα φοιτητικών καταλήψεων στην Κροατία το 2009, ενώ το ίδιο το Κροατικό φοιτητικό κίνημα πήρε την ιδέα από αυτό του Βελιγραδίου το 2006. Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα ωραίο παράδειγμα συνεργασίας και αμοιβαίας έμπνευσης αριστερών ακτιβιστών στην περίοδο μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Οι διαδηλωτές στην πρωτεύουσα Σαράγιεβο και στην πόλη της Ζένιτσα προσπαθούν τώρα κι αυτοί να οργανώσουν τις δικές τους Ολομέλειες.

Μερικά από τα αιτήματα της Ολομέλειας της Τούζλα, που έγιναν αποδεκτά από τα απομεινάρια της προηγούμενης κυβέρνησης, ήταν ο σχηματισμός μιας νέας μεταβατικής κυβέρνησης στο Καντόνι, που θα αποτελείται από υποψήφιους που θα προταθούν από το λαό της περιοχής αλλά θα αποκλείουν ανθρώπους που ήδη εκτέθηκαν ανεπανόρθωτα λαμβάνοντας μέρος στις προηγούμενες κυβερνήσεις ή όντας μέλη των παλιών πολιτικών κομμάτων. Η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση θα πρέπει επίσης να έχει πολύ χαμηλότερους μισθούς και καθόλου πρόσθετα προνόμια. Η Ολομέλεια είναι ανοιχτή στον οποιονδήποτε ώστε να συμμετάσχει, να συζητήσει και να ψηφίσει, εκτός από τα μέλη των παλιών κομμάτων και της κυβέρνησης (καθιστώντας την έτσι ουσιαστικά μια μορφή "δικτατορίας του προλεταριάτου", αν μιλήσουμε με ταξικούς όρους). Φυσικά, ενώ αυτού του είδους η δημοκρατική λήψη αποφάσεων είναι εξαιρετικά αξιέπαινη, προς το παρόν φαίνεται να αποτελεί προσωρινό φαινόμενο, που θα μπορούσε να συναντήσει μεγάλες δυσκολίες σε μια απόπειρα να εφαρμοστεί σε ολόκληρη την πόλη (ή το Καντόνι). Η ολομέλεια της Τούζλα της Δευτέρας 10 Φλεβάρη είχε, σύμφωνα με τους συμμετέχοντες, 200 παρόντες, τη στιγμή που ο πληθυσμός της Τούζλα είναι 130.000 κάτοικοι.

Ξεπερνώντας τη στενότητα αντιλήψεων.

Είναι αδύνατον να προβλέψει κανείς πως θα εξελιχθούν αυτά τα γεγονότα στο μέλλον. Ένα πράγμα είναι σίγουρο όμως: η Βοσνία Ερζεγοβίνη (και ολόκληρη η περιοχή) δεν θα είναι ίδια μετά από αυτά. Θα μπορούσε κανείς να πει πως ήδη έχουν επιτευχθεί πολλά (τουλάχιστον σε συμβολικό επίπεδο), ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη του το γεγονός ότι στη Βοσνία Ερζεγοβίνη - αλλά και γενικότερα στην πρώην Γιουγκοσλαβία - δεν υπάρχουν μαζικές οργανώσεις της Αριστεράς. Τώρα, μετά από μια εβδομάδα διαδηλώσεων, οι λαϊκές αντιλήψεις και ο δημόσιος διάλογος έχουν μόλις αρχίσει να αλλάζουν. Η ελίτ σίγουρα θα φοβάται περισσότερο το λαό στο μέλλον, κι όχι μόνο στη Βοσνία Ερζεγοβίνη. Μπορεί κανείς να ελπίσει πως όλα αυτά θα τροφοδοτήσουν τον σχηματισμό και την ανάπτυξη προοδευτικών δυνάμεων και δομών σε όλη τη χώρα.

Οι δραματικές εξελίξεις της τελευταίας βδομάδας έχουν προκαλέσει μεγάλη αναταραχή τόσο σε ολόκληρη τη χώρα όσο και στους γείτονές της. Στη Δύση όμως, τα γεγονότα αυτά μέχρι στιγμής κατά κανόνα αγνοούνται. Ενώ τα διεθνή ΜΜΕ αφιερώνουν όλη τους την προσοχή στην Ουκρανία, όπου η ΕΕ και οι ΗΠΑ έχουν πολύ μεγάλα συμφέροντα, η κοινωνική αναταραχή στη Βοσνία Ερζεγοβίνη (που είναι ομολογουμένως, μια πολύ μικρότερη χώρα), ως επί το πλείστον περνά απαρατήρητη. Σαφώς, η εξέγερση των εργαζομένων και των ανέργων δεν αποτελεί θετική εξέλιξη στα μάτια στου νεοφιλελεύθερου status quo της Ευρώπης,  ειδικά από τη στιγμή που η γειτονική Κροατία αποτελεί το νεότερο κράτος-μέλος της ΕΕ. Αυτό που είναι περίεργο όμως, είναι το γεγονός πως και η Ευρωπαϊκή Αριστερά παραμένει επίσης σε μεγάλο βαθμό σιωπηρή. Αυτό δεν είναι ιδιαίτερα αξιέπαινο για μια πολιτική δύναμη που αρέσκεται να επικαλείται τον διεθνισμό της.

Η Αριστερά στις αναπτυγμένες χώρες της Δύσης θα πρέπει να δουλέψει σκληρά για να ξεπεράσει τη δική της "στενότητα αντιλήψεων". Ο Αριστερός διεθνισμός και η παγκόσμια αλληλεγγύη δεν μπορούν να είναι ασκήσεις επί χάρτου, πρέπει να γίνονται και πράξη. Οι ριζοσπαστικές και προοδευτικές δυνάμεις στην Ευρώπη και τη Βόρειο Αμερική δεν πρέπει απλά να αυτοϊκανοποιούνται αναλωνώμενες σε "επιλεγμένα θέματα" του δικού τους άμεσου περιβάλλοντος. Δεν έχει να κάνει μόνο με το γεγονός ότι ο λαός της Βοσνίας Ερζεγοβίνης χρειάζεται διεθνή υποστήριξη, έχει να κάνει επίσης με το γεγονός ότι η εξέγερσή του αποτελεί μια ενδιαφέρουσα και σημαντική εξέλιξη για την Αριστερά διεθνώς. Δείχνει ότι ο παγκόσμιος κύκλος αγώνων που ξεκίνησε το 2011 παραμένει ζωντανός.

*Ο Mate Kapović είναι Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Ζάγκρεμπ και Αριστερός πολιτικός ακτιβιστής.