80 χρόνια από την γέννηση του Γιούρι Γκαγκάριν

80 χρόνια συμπληρώθηκαν την 9η Μάρτη από την γέννηση ενός από τους διασημότερους ανθρώπους της εποχής του. Ενός ανθρώπου που θα μείνει στην ανθρώπινη ιστορία ως ο πρώτος που κατάφερε να πραγματοποιήσει αυτό που για αιώνες ονειρεύονταν το ανθρώπινο είδος αλλά μέχρι ακόμα και την εποχή της γέννησής του κανείς δεν σκεφτόταν στα σοβαρά την πιθανότητα πραγματοποίησής του. Στο πρόσωπό του εκφράστηκε κάτι πολύ περισσότερο από τον ανταγωνισμό των δύο υπερδυνάμεων της υφηλίου τότε (της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ) για την κατάκτηση του διαστήματος. Εκφράστηκε - έστω και με στρεβλό τρόπο - ο μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ανταγωνισμός των δύο τρόπων με τους οποίους οι ανθρωπότητα είχε επιλέξει να πορεύεται. Του καπιταλιστικού από την μια και του σοσιαλιστικού από την άλλη.

Σίγουρα θα μπορούσε να γίνει μεγάλη κουβέντα για το κατά πόσον ο δρόμος που ακολουθούσε ακόμα και τότε η ΕΣΣΔ θα μπορούσε να ονομαστεί σοσιαλιστικός. Η χρονική εγγύτητα της Οκτωβριανή επανάστασης αλλά και της μεγάλης αντιφασιστικής νίκης των λαών προσδίδουν σίγουρα όμως και συμβολική χροιά ανεξάρτητα από τις αναλύσεις και την τοποθέτηση που θα μπορούσε να έχει κανείς για την ΕΣΣΔ της περιόδου. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς άλλωστε πως η νίκη που συνήγαγε η ΕΣΣΔ στο πρόσωπό του, αποτέλεσε και την τελευταία μεγάλη νίκη του Σοσιαλισμού στον 20 αιώνα. Νίκη που σηματοδότησε συνάμα και την αντίστροφη μέτρηση προς την ήττα και την κατάρρευσή τόσο στο οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, όσο και στο συμβολικό. Η βούληση του πολιτικού γραφείου του ΚΚΣΕ να εορτασθούν τα 50 χρόνια της μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής επανάστασης με μια επανδρωμένη πτήση σοβιετικών κοσμοναυτών δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, αντιθέτως οι ΗΠΑ και η νεότευκτη τότε NASA κατάφεραν να προσπεράσουν τους σοβιετικούς στέλνοντας πρώτες, με την αποστολή Apollo 11, ανθρώπινα όντα στη σελήνη στις 20 Ιούλη του 1969.

Ο ανταγωνισμός για την κατάκτηση του διαστήματος.

Επί της ουσίας ήταν αυτός ανταγωνισμός μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑ που ανάδειξε και τον Γκαγκάριν ως πρόσωπο που θα μείνει στην ιστορία. Αν δεν υπήρχε αυτός, πιθανότατα θα έμενε άσημος ως ακόμα ένας πιλότος της σοβιετικής πολεμικής αεροπορίας. Πρόκειται περί ενός ανταγωνισμού με εξέχουσα στρατιωτική και συμβολική σημασία για μια σειρά από λόγους. Επί της ουσίας ξεκινά πριν την ίδια την αντιπαράθεση των δύο στρατοπέδων (σοσιαλιστικής ανατολής και καπιταλιστικής δύσης) στα πλαίσια του "Ψυχρού Πολέμου". Ξεκινά πριν καν το ίδιο το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο πύραυλος V-2 στο όχημα μεταφοράς του

Ένα ντοκιμαντέρ 200' του BBC για τον ανταγωνισμό αυτό τοποθετεί την έναρξή του στις 8 Σεπτέμβρη του 1944, μέρα που πραγματοποιήθηκε η πρώτη εκτόξευση από τους ναζί του πυραύλου V-2 (από το Vengeance 2 - Εκδίκηση 2) από το κατεχόμενο από αυτούς Βέλγιο και εναντίον του Λονδίνου. Ευελπιστώντας ίσως κάποιο είδος ανακωχής με τους Δυτικούς Συμμάχους, ώστε να προσπαθήσει να σώσει οτιδήποτε μπορούσε να σωθεί στο ανατολικό μέτωπο εναντίον του Κόκκινου Στρατού που προέλαυνε ακάθεκτος προς το Βερολίνο, ο Χίτλερ αποφασίζει να χρησιμοποιήσει ένα από τα τελευταία χαρτιά του. Ταξιδεύοντας με 4 φορές την ταχύτητα του ήχου και με βεληνεκές μεγαλύτερο από 200 μίλια, ο V-2 χρειάζεται μόλις 6 λεπτά για να διανύσει τα 321 χιλιόμετρα που τον χωρίζουν από τον στόχο του στο Λονδίνο.

Μπορεί να μην έχει ιδιαίτερο νόημα να προσπαθεί κανείς να δώσει συγκεκριμένη ημερομηνία έναρξης αυτού του ανταγωνισμού. Πιθανότατα μάλιστα να είναι και λάθος. Ευρύτερες διεργασίες και η συγκεκριμένη χρήση της τεχνολογίας από τον καπιταλισμό ιδιαίτερα στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησαν σε συγκεκριμένο προσανατολισμό τόσο της επιστημονικής έρευνας όσο και ευρύτερων κονδυλίων. Στην προσπάθειά του γερμανικού ιμπεριαλισμού να αποκτήσει τον πολυπόθητο για αυτόν "ζωτικό χώρο" ("Lebensraum") και να συντρίψει - για λογαριασμό του συνόλου του καπιταλιστικού κόσμου - την πρώτη απόπειρα οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ανθρώπινη ιστορία, η επιστήμη χρησιμοποιήθηκε με πολλαπλούς τρόπους (πολλοί μάλιστα από αυτούς ήταν φρικώδεις, είτε αφορούσαν πειράματα ευγονικής είτε δηλητηριώδη αέρια όπως το Zyklon B της IG Farben που χρησιμοποιήθηκε για την εξόντωση εκατομμυρίων κρατουμένων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά την εφαρμογή της "τελικής λύσης" του Χίτλερ για αυτό που θεωρούσε ¨εβραϊκό πρόβλημα).

Στον τομέα της πυραυλικής οι ναζί φαίνεται να είχαν ένα αρκετά σημαντικό προβάδισμα, πράγμα που έκανε αρκετά επιθυμητό τρόπαιο το ανθρώπινο δυναμικό που οδήγησε σε αυτό, όσο και τις όποιες υλικές αποτυπώσεις θα μπορούσαν να διασωθούν από την δύνη του πολέμου. Έτσι, παράλληλα με τον πόλεμο ενάντια στον ναζισμό οι ΗΠΑ διεξήγαγαν έναν αγώνα για τον προσεταιρισμό συγκεκριμένων στελεχών του, όπως ο επικεφαλής του ναζιστικού πυραυλικού προγράμματος Wernher Von Braun. 

Τα αντίπαλα στρατόπεδα σχηματίζονται...

Οι Αμερικανοί και ο Wernher Von Braun

Ο Wernher Von Braun στο γραφείο του στο
Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Μάρσαλ
μπροστά από μοντέλα των πυραύλων Κρόνος
το 1964

Βλέποντας το πυραυλικό πρόγραμμα των ναζί ως το τέλειο συμπλήρωμα του προγράμματος "Μανχάταν" (τα αποτελέσματα του οποίου θα επιδείξουν οι Αμερικανοί τον Αύγουστο του 1945 στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι) οι υπηρεσίες στρατιωτικής αντικατασκοπείας τους θέτουν ως πρώτη τους προτεραιότητα τον προσεταιρισμό του Von Braun. Μπορεί το κέντρο ερευνών του τελευταίου να βρίσκεται στο Peenemünde, στις ακτές της θάλασσας της Βαλτικής - κοντά στα σημερινά σύνορα Γερμανίας - Πολωνίας - και ο Σοβιετικός στρατός να το προσεγγίζει επικίνδυνα, παρ' όλα αυτά θα εκκενωθεί πριν προλάβει ο Κόκκινος Στρατός να φτάσει εκεί και ο Von Braun και το επιτελείο του θα μεταφερθούν στην κεντρική Γερμανία, στήνοντας εκ νέου το αρχηγείο τους δίπλα στη μονάδα μαζικής παραγωγής του V-2. O V-2 μπορεί να ήταν ο τελευταίος και πιο εξελιγμένος πύραυλος του ναζιστικού πυραυλικού προγράμματος, δεν ήταν όμως ο μόνος. Μια σειρά πυραύλων σχεδιάστηκαν και πέρασαν στη διαδικασία μαζικής παραγωγής από την ίδρυση και λειτουργία του HVP (Heeresversuchsanstalt Peenemünde) το 1937. Τέτοιοι πύραυλοι ήταν οι Wasserfall, Schmetterling, Rheintochter, Taifun, και Enzian.

Το εργοστάσιο μαζικής παραγωγής των V-2 είχε μεταφερθεί από το Peenemünde τα τελευταία χρόνια του πολέμου εξαιτίας των βομβαρδισμών που δεχόταν το τελευταίο στα όροι Harz που βρίσκονται μεταξύ Κάτω Σαξονίας και Θουριγγίας. Εκεί οι ναζί, εκμεταλλευόμενοι τις σήραγγες που είχαν ανοιχτεί για την εξόρυξη γύψου στο παρελθόν και τώρα έχασκαν ανοιχτές και άδειες, είχαν μεταφέρει μεγάλο κομμάτι της πολεμικής τους βιομηχανίας - σε εργοστάσια που χτίστηκαν μέσα στα βουνά - προκειμένου να τα προστατέψουν από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς. Το εργοστάσιο παραγωγής των V-2 Mittelwerk κοντά στο Nordhausen νοτίως των Harz, χρησιμοποιούσε σκλάβους που προέρχονταν από το Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Ντόρα (εργάτες που κατά το 90% δεν ήταν Γερμανοί αλλά είχαν επιστρατευθεί από την κατεχόμενη Ευρώπη). Η χρήση καταναγκαστικής εργασίας αποτελούσε επιλογή του ίδιου του Wernher Von Braun, ο οποίος πέρα από μέλος του NSDAP από το 1938 κι έπειτα είχε - μέχρι το τέλος του πολέμου - προαχθεί και σε Ταγματάρχη των SS.

Φυσικά, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα κι έτσι μπροστά στην ανάγκη του εξοπλιστικού ανταγωνισμού με τους "κόκκινους" οι Αμερικανοί, αντί να περάσουν τον Von Braun από στρατοδικείο για εγκλήματα πολέμου τον φυγάδευσαν μαζί με περισσότερους από 100 κορυφαίους μηχανικούς του επιτελείου του. Μεταφέρθηκαν στην βάση Fort Bliss του Τέξας όπου και παρέμειναν για ένα χρονικό διάστημα.

Σεργκέι Πάβλοβιτς Κορολιόφ (Sergei Pavlovich Korolev) : από τα Γκούλαγκ στην κορυφή του Σοβιετικού Πυραυλικού Προγράμματος. Η ανωνυμία παραμένει κοινός παρονομαστής...

Ο "Αρχισχεδιαστής" Σεργκέι Κορολιόφ (αριστερά) μαζί με τον "επικεφαλή θεωρητικό"  Mstislav Keldysh (δεξιά)
και τον  Igor Kurchatov στο κέντρο, 1956

Έχοντας σπουδάσει μαραγκός στο Σχολείο Οικοδομικών Επαγγελμάτων της Οδησσού, ο Κορολιόφ δεν σταμάτησε στιγμή να ονειρεύεται τα ταξίδια στο διάστημα. Η λεπτομέρεια αυτή αναφέρεται γιατί αποτέλεσε ένα από τα κοινά του στοιχεία με τον Γιούρι Γκαγκάριν, ο οποίος είχε επίσης τελειώσει το ίδιο Σχολείο. Η Αεροναυπηγική τον κέρδισε τελικά κι έτσι γράφτηκε στην Πολυτεχνική Σχολή του Κιέβου το 1924. Το 1926 έγινε δεκτός στο Πολυτεχνείο Bauman της Μόσχας. Την δεκαετία του 1930 υπήρξε ένας εκ των αρχισχεδιαστών του βομβαρδιστικού Tupolev TB-3 καθώς και ο πρώτος σοβιετικός που - όντας επικεφαλής της GIRD ( Group for the Study of Reactive Motion) - εκτόξευσε πύραυλο υγρών καυσίμων. Αυτές του οι δραστηριότητες προσέλκυσαν το ενδιαφέρον του Κόκκινου Στρατού ο οποίος και άρχισε να χρηματοδοτεί κάποιες από τις έρευνες και τα πειράματά του.

Επικεφαλής της ομάδας RNII πλέον, το 1938 κατηγορήθηκε για κατασπατάληση χρήματος σε "ατελέσφορα πειράματα" και για "ηθελημένη καθυστέρηση" της ερευνητικής εργασίας της ομάδας (οι δολιοφθορές ήταν της μόδας ως κατηγορία την περίοδο των Σταλινικών εκκαθαρίσεων) από τους συνεργάτες του Ivan Kleymenov, Georgy Langemak, και Valentin Glushko, συνελήφθει από την NKVD και στάλθηκε στην φυλακή κι έπειτα στην εξορία. Η ποινή του προέβλεπε 10 χρόνια παραμονής σε Γκούλαγκ.

Με την αλλαγή ηγεσίας στην NKVD, την πτώση του  Nikolai Yezhov και την αντικατάστασή του από τον Lavrenti Beria, ο τελευταίος εισηγήθηκε την επανεκδίκαση της υπόθεσης του Κορολιόφ το 1939. Ο Κορολιόφ όμως βρίσκονταν ήδη σε γκούλαγκ της Ανατολικής Σιβηρίας στην περιοχή  Kolyma όπου και εργάζονταν σε ορυχείο χρυσού. Η εντολή επανεκδίκασης της υπόθεσής του έφτασε στο άκρο αυτό της Σιβηρίας μετά από πολλούς μήνες οπότε και ο οργανισμός του Κορολιόφ είχε ήδη καταπονηθεί αρκετά από τις σκληρές συνθήκες που επικρατούσαν στο Γκουλάγκ. Στα τέλη του 1939 επιστρέφει στη Μόσχα, η ποινή του μειώνεται σε 8 χρόνια τα οποία πλέον θα περνούσε "εξόριστος" σε ειδικά μέρη εξορίας διανοουμένων (τα αποκαλούμενα Σαράσκα - sharashka) όπου και θα εκτελούσε έρευνα που θα ανατίθονταν στην ομάδα του από το ΚΚΣΕ.

Το ινστιτούτο όπου εργάστηκαν οι Κορολιόφ και
Γκλούσκο στο Καζάν σε φωτογραφία του 2011

Αφού έχει δουλέψει για τον παλιό του μέντορα Τουπόλεφ για τον σχεδιασμό διαφόρων αεροσκαφών, το 1942 θα καταφέρει να μεταφερθεί στη Σαράσκα ΟΚΒ-16 στο Καζάν, όπου και υπό τις εντολές του ανθρώπου που πλέον ξέρει ότι τον κατέδωσε (του Βαλεντίν Γκλούσκο, οι άλλοι δύο είχαν εκτελεστεί κατά τη διάρκεια των εκκαθαρίσεων του 1938) θα δουλέψει πάνε σε κινητήρες απογείωσης αεροσκαφών μέχρι το 1944. Στις 27 Ιούνη του 1944 ο Κορολιόφ, ο Γκλούσκο και ο Τουπόλεφ απαλλάσσονται με ειδικό κυβερνητικό διάταγμα από τις κατηγορίες που τους βάραιναν (κατηγορίες που όμως θα αποσυρθούν οριστικά μόλις το 1957). Το 1945 ο Κορολιόφ, αφού τιμηθεί με το μετάλλιο της τιμής για την προσφορά του στο σχεδιασμό κινητήρων θα μεταφερθεί με άλλους σοβιετικούς μηχανικούς στη Γερμανία, όπου και θα αναλάβουν την αξιοποίηση όποιων στοιχείων μπορούν να συλλέξουν πλέον (πολλά είχαν ήδη αποσπαστεί από τους Αμερικανούς) που αφορούσαν το πυραυλικό πρόγραμμα της ηττημένης πλέον Γερμανίας. Πέρα από τον  Helmut Gröttrup, οι υπόλοιποι 150 περίπου μηχανικοί που θα κινητοποιηθούν από τους σοβιετικούς ήταν δεύτερης διαλογής και δεν είχαν έρθει ποτέ σε επαφή με τον Wernher Von Braun.

Ο Ψυχρός Πόλεμος και ο Αγώνας για την "κατάκτηση του διαστήματος".

Σχέδιο του πρώτου διηπειρωτικού πυραύλου
του R-7 Semyorka

Ο τίτλος αποτελεί ουσιαστικά ευφημισμό, μιας και επί της ουσίας ο ανταγωνισμός αφορούσε εξοπλιστικά προγράμματα. Από την μία οι Σοβιετικοί, έχοντας καταφέρει να αποκτήσουν και αυτή την πυρηνικοί βόμβα, έριξαν το βάρος στην ανάπτυξη διηπειρωτικών πυραύλων οι οποίοι θα ήταν ικανοί να μεταφέρουν πυρηνικές κεφαλές βάρους 5 τόνων ικανές να πλήξουν τις ΗΠΑ. Από την άλλη οι Αμερικανοί προσανατολίστηκαν πρώτα στην ανάπτυξη αεροπλάνων και υποβρυχίων για την μεταφορά της ατομικής βόμβας στο έδαφος του εχθρού και μόνο μετά τις πρώτες σοβιετικές επιτυχίες του προγράμματος Σπούτνικ (που έκανε την ΕΣΣΔ την πρώτη χώρα που κατάφερε να εκτοξεύσει τεχνητό δορυφόρο στο διάστημα) προσανατολίστηκαν προς τους πυραύλους κι αυτοί.

Έτσι λοιπόν οι σοβιετικοί γρήγορα εγκατέλειψαν τις προσπάθειες αναπαραγωγής του V-2 και με την σειρά πυραύλων R (με πρώτον τον R-2 το 1947) κατάφεραν να ξεπεράσουν τις επιδόσεις τον ναζί αρκετά γρήγορα (ο R-2 είχε διπλάσιο βεληνεκές από τον V-2). Παρ' όλα αυτά, ο πρώτος διηπειρωτικός βαλλιστικός πύραυλος (intercontinental ballistic missile - ICBM) δεν ήταν έτοιμος παρά μόνο το 1957, οπότε και ο  R-7 Semyorka κατάφερε να πετύχει τον προεπιλεγμένο στόχο του στην Χερσόνησο της Καμτσάτκα (το βεληνεκές του ξεπερνούσε τα 5.000 χιλιόμετρα και η ΕΣΣΔ μπορούσε πλέον να πλήξει με αυτόν πόλεις των ΗΠΑ).

Η σειρά πυραύλων R ήταν η πρώτη που χρησιμοποιούσε αποσπόμενη κεφαλή. Σχεδιασμένη αρχικά για την μεταφορά πυρηνικής κεφαλής, μπορούσε εύκολα να αντικατασταθεί από κάψουλα που θα μπορούσε να μεταφέρει είτε τους πρώτους δορυφόρους (πρόγραμμα Sputnik) είτε τα πρώτα έμβια γήινα όντα, σκύλους στην αρχή κι έπειτα κοσμοναύτες. Φαίνεται πως το όραμα του Κορολιόφ για εξερεύνηση του διαστήματος δεν τον εγκατέλειψε ούτε στιγμή. Έτσι λοιπόν οι σοβιετικοί απέκτησαν σημαντικό πλεονέκτημα. 

ρέπλικα του Σπούτνικ 1

Έτσι, ο Σπούτνικ 1 έγινε ο πρώτος ανθρώπινος τεχνητός δορυφόρος που εκτοξεύθηκε στο διάστημα και μπήκε σε τροχιά γύρω από την Γη στις 4 Οκτώβρη του 1957. Βασισμένο στον R-7 το σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα προηγούνταν των Αμερικανών σε όλα τα πρώτα του βήματα. Η επιτυχία του Σπούτνικ 1 και η τεράστια προπαγανδιστική αξία που απέκτησε έκαναν τον σοβιετικό ηγέτη Νικίτα Χρουστσώφ να ζητήσει την πραγματοποίηση μιας ακόμα πιο τολμηρής αποστολής για τον εορτασμό των 40 χρόνων της Οκτωβριανής Επανάστασης. Αυτό άφηνε στον Κορολιόφ και τους συνεργάτες του λιγότερο από έναν μήνα καιρό. Χωρίς χρόνο για δοκιμές, οι προετοιμασίες υπήρξαν πυρετώδεις κι έτσι στις 3 Νοέμβρη του 1957 εκτοξεύονταν ο Σπούτνικ 2. Μεταφέροντας τη σκυλίτσα Λάικα, έβαλες σε τροχιά γύρω από τη Γη το πρώτο έμβιο γήινο ον. Λόγω έλλειψης χρόνου δεν είχε σχεδιαστεί μηχανισμός που θα επέτρεπε την επιστροφή του Σπούτνικ 2 στη Γη κι έτσι μετά από 6 ώρες σε τροχιά η Λάικα υπέκυψε στην εξάντληση που προκάλεσαν οι ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες.

Η κρίση των Σπούτνικ, όπως ονομάστηκε, είχε τρομακτικές επιπτώσεις στην ίδια την εξέλιξη του Ψυχρού Πολέμου. Προκάλεσε δε τη στροφή του ενδιαφέροντος των Αμερικανών στο διάστημα μιας

το Luna 3

και "συνελήφθησαν κοιμώμενοι¨. Παρ' όλα αυτά το προβάδισμα των σοβιετικών ήταν αρκετά σημαντικό, κι έτσι ο επόμενος στόχος, η σελήνη τους χάρισε ακόμα μερικές επιτυχίες, οι οποίες αποδείκνυαν την ανωτερότητα του σοσιαλιστικού συστήματος. Το διαστημόπλοιο Luna 1, μέρος του σοβιετικού προγράμματος Luna, το οποίο οδήγησε στην εκτόξευση δορυφόρου στις 2 Γενάρη του 1959 οδήγησε στον πρώτο ανθρώπινο τεχνητό δορυφόρο που μπήκε σε τροχιά γύρω από τον ήλιο. Ο αντικειμενικός του στόχος - που ήταν η προσσελήνωση - δεν επιτεύχθηκε παρ' όλα αυτά εξαιτίας λανθασμένων υπολογισμών. Ότι δεν κατάφερε το Luna 1, κατάφερε το Luna 2 το οποίο αφού εκτοξεύθηκε στις 12 Σεπτέμβρη του 1959, κατάφερε να προσσεληνωθεί στις 21:02:24 της 13ης Σεπτέμβρη 1959. Τελευταίο μέρος του προγράμματος ήταν το Luna 3, το οποίο εκτοξεύτηκε στις 4 Οκτώβρη του 1959, στην επέτειο των δύο χρόνων από την εκτόξευση του Σπούτνικ 1. Ο δορυφόρος Luna 3 κατάφερε να φωτογραφήσει για πρώτη φορά την "σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού", δίνοντας έτσι νέα ώθηση στην ανθρώπινη λαχτάρα για εξερεύνηση του διαστήματος.

Το πρόγραμμα Βοστόκ.

Όλα ήταν πλέον έτοιμα για επανδρωμένες αποστολές στο διάστημα. Στόχος που τέθηκε με το πρόγραμμα Βοστόκ ήδη από το 1958. Για αυτό το σκοπό επιλέχθηκαν κάτω από απόλυτη μυστικότητα 20 πιλότοι της σοβιετικής πολεμικής αεροπορίας από τους οποίους μετά από σωματικά και ψυχολογικά τεστ επιλέχθηκαν οι 6 καταλληλότεροι για να γίνουν οι πρώτοι κοσμοναύτες. Ανάμεσά τους ο Γκαγκάριν αποτελούσε την ιδανική επιλογή για μια σειρά διαφορετικών λόγων. Γιος μαραγκού και εργαζόμενης σε αγροτική κολεκτίβα, γεννημένος και μεγαλωμένος στην περιοχή του Σμολένσκ - με ότι αυτό συνεπαγόταν για την αντίσταση των σοβιετικών εναντίον των ναζί στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, μαθητευόμενος μεταλλεργάτης ο ίδιος και απόφοιτος αργότερα της βιομηχανικής σχολής τους Σαρατόφ (σχολής ανάλογης με αυτήν που είχε τελειώσει ο Κορολιόφ στην Οδησσό για να γίνει μαραγκός) φαινόταν να είναι ο πιο κατάλληλος αντιπρόσωπος του "σοβιετικού ανθρώπου" ώστε να τον αντιπροσωπεύσει επάξια έξω από τη Γη. Το ύψος του - μόλις 1,57 - ήταν επίσης ένα πλεονέκτημα μιας και ο χώρος στο Βοστόκ ήταν περιορισμένος. Ενδιαφέρον είναι επίσης το γεγονός ότι σε ψηφοφορία μεταξύ των 20 πρώτων επιλαχόντων για το ποιος - εκτός από τον εαυτό τους - θα ήταν καταλληλότερος να γίνει ο "πρώτος άνθρωπος στο διάστημα" ο Γκαγκάριν δεν πήρε την ψήφο μόλις τριών εξ αυτών και αναδείχθηκε με διαφορά πρώτος.

Ο Γκαγκάριν λίγο πριν την ιστορική εκτόξευση του
Βοστόκ 1 στις 12 Απρίλη του 1961

Έτσι, στις 15 Μάη του 1960, μια πρότυπη, μη επανδρωμένη, διαστημική κάψουλα Βοστόκ, εκτέλεσε 64 πλήρης τροχιές γύρω από την Γη, αλλά απέτυχε να επιστρέψει. Άλλες τέσσερις πειραματικές κάψουλες τέθηκαν στην συνέχεια σε τροχιά - με επιβάτες σκυλιά - με τις δύο τελευταίες από αυτές να στέφονται με απόλυτη επιτυχία. Παίρνοντας έτσι έγκριση από τη σοβιετική κυβέρνηση, μια τροποποιημένη έκδοση του R-7 χρησιμοποιήθηκε για την εκτόξευση του Γιούρι Γκαγκάριν στο διάσημα στις 12 Απρίλη του 1961. Με το κωδικό όνομα "Κέδρος" έγινε όχι μόνο ο πρώτος άνθρωπος στο διάστημα αλλά και ο πρώτος που ολοκλήρωσε μια πλήρη τροχιά γύρω από τη Γη. Ολοκλήρωσε την αποστολή του, κατά την επιστροφή του με το Βοστόκ 1 στη Γη, εγκαταλείποντας τον θάλαμο σε ύψος 7 χιλιομέτρων και φτάνοντας με αλεξίπτωτο στη Γη.

Το πρόγραμμα Βοστόκ κορυφώθηκε στην συνέχεια με νέες αποστολές. Το Βοστόκ 5 ολοκλήρωσε 81 τροχιές γύρω από τη Γη και το Βοστόκ 6 έφερε την πρώτη γυναίκα κοσμοναύτη στο διάστημα, την Valentina Tereshkova. Αποτέλεσε έτσι την κορωνίδα και συνάμα το κύκνειο άσμα της πρωτοκαθεδρίας του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος. Δεδομένης μάλιστα της ανωνυμίας του Σεργκέι Πάβλοβιτς Κορολιόφ, του οποίου το όνομα και η ύπαρξη ήταν επτασφράγιστο κρατικό μυστικό καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του εξαιτίας του φόβου μήπως δολοφονηθεί από πράκτορες των Αμερικανών, στο πρόσωπο του Γιούρι Γκαγκάριν συγκεντρώθηκαν όλοι οι προβολείς της δημοσιότητας. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση της αποστολής, έκανε περιοδείες ανά τον κόσμο προπαγανδίζοντας την τεράστια διαστημική επιτυχία της ΕΣΣΔ.

Το πρόγραμμα Σογιούζ και το πρόγραμμα Apollo.

Το σημείο όπου βρίσκονται οι στάχτες του Σεργκέι Πάβλοβιτς Κορολιόφ στον τοίχο του Κρεμλίνου.

Το πρόγραμμα Σογιούζ, που διαδέχθηκε το πρόγραμμα Βοστόκ, δεν έμελλε να έχει την ίδια επιτυχία. Στις 3 Δεκέμβρη του 1960 ο Σεργκέι Κορολιόφ υπέστει το πρώτο σοβαρό καρδιακό του επεισόδιο, κι

από το 1962 το προβλήματα της υγείας του συσσωρεύονταν επικίνδυνα (προβλήματα πολλά από τα οποία προκλήθηκαν αρχικά κατά τη διάρκεια της ολιγόμηνης παραμονής του στο Γκούλαγκ στην Kolyma (όπως η νεφρική ανεπάρκεια). Παρά τα προβλήματα υγείας του και τις προειδοποιήσεις των γιατρών ο Κορολιόφ συνέχισε να εργάζεται όσο πιο εντατικά μπορούσε. Έτσι οδηγήθηκε στον θάνατο στις 5 Γενάρη του 1966, πράγμα που αποτέλεσε και καίριο πλήγμα στο σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα. Οι στάχτες του, όπως και αυτές του Γκαγκάριν που πέθανε σε αεροπορικό ατύχημα στις 27 Μάρτη του 1968, βρίσκονται έκτοτε στο τείχος του Κρεμλίνου, κοντά στο μαυσωλείο του Λένιν.

Η μετάβαση από την Χρουστσωφική περίοδο της αστάθειας στην Μπρεζνιεφική περίοδο της στασιμότητας και της παρακμής δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστο το σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα. Έτσι, τόσο λόγω περιορισμένων κονδυλίων, όσο και κυρίως εξαιτίας της ανεπάρκειας των διαδόχων το Κορολιόφ (άλλωστε οι χρηματικοί πόροι ήταν πάντα εξαιρετικά περιορισμένοι σε όλη τη διάρκεια του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος), οι Αμερικάνοι ήταν αυτοί που κατάφεραν να προσσεληνώσουν πρώτοι άνθρωπο στο φεγγάρι, τον αστροναύτη Nηλ Άρμστρονγκ, με την αποστολή του Apollo 11.

Όπως και να έχει, τα επιτεύγματα του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος, όπως προσωποποιήθηκαν στο πρόσωπο του Γιούρι Γκαγκάριν, έκαναν πολλούς ανθρώπους να πιστέψουν στην ανωτερότητα του σοσιαλιστικού συστήματος σε σχέση με το καπιταλιστικό. Μπορεί η συνέχεια να μην ήταν ανάλογη, αλλά σίγουρα η αποστολή του Βοστόκ 1 θα μείνει στην ιστορία ως η πρώτη ανθρώπινη παρουσία στο διάστημα, παρουσία μάλιστα η οποία επεδίωκε - τουλάχιστον διακηρυκτικά - να ενώσει και όχι να χωρίσει τους ανθρώπους στον πλανήτη που βρίσκονταν από κάτω του. Πολύ περισσότερο, η προγανδιστική δύναμη του γεγονότος πως όσο ήταν εν ζωή ο εκπρόσωπος της γενιάς της επανάστασης, Σερκέι Κορολιόφ, κατέστει αδύνατο για τους Αμερικανούς και τον ναζί συνεργάτη τους να τον ξεπεράσουν δεν μπορεί παρά να συνεχίσει να εμπνέει και στις μέρες μας